mei 2016 – Asterdorp

Gemeentelijke schraapzucht –1–

laings nekstraatna de oorlog — Gemeentewoningen Laing’s Nekstraat (oorspronkelijk van de Joodse bouwstichting Handwerkers Vriendenkring), direct na de oorlog. Uit de lege woningen is in de hongerwinter al het hout gesloopt (foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam)

In hoofdstuk 11 van Asterdorp staat het kort samengevat: huren van veel gemeentewoningen in de Transvaalbuurt werden eind 1942 door de Woningdienst met circa 25% verhoogd zodra Joden er op last van de Duitse bezetter moesten wonen. De Asterdorpvariant noemde ik dit omdat de Woningdienst dezelfde truc eerder had toegepast bij de 132 huisjes van Asterdorp. Die truc had als doel de jaarlijkse financiële bijdrage van het rijk te kunnen blijven innen. Het rijk had namelijk het land aan scheefwonen en met zo’n hogere huur zou dat zich niet meer voordoen. Maar in hoeveel van de 1800 gemeentewoningen in de Transvaalbuurt moesten Joden daadwerkelijk zo’n extra hoge huur betalen? Lees verder Gemeentelijke schraapzucht –1–

De trap van de President Brandstraat 40

De Transvaalbuurt van Amsterdam was van de zomer van 1942 tot het najaar van 1943 een Joods getto: alle leegkomende woningen werden verhuurd aan Joden die de bezetter had aangewezen. Maar er woonden van oudsher ook niet-Joden in de buurt. Cor Eerdhuijzen bijvoorbeeld. In 1931 huurde Eerdhuijzen, toen 32 jaar oud en net getrouwd, van de Woningdienst de derde verdieping van de President Brandstraat 40. Een mooie nieuwbouwwoning in een uitbreidingswijk, Cor zal er gelukkig mee zijn geweest. De trap deelde hij met twee andere jonge stellen. Op één hoog woonde Lees verder De trap van de President Brandstraat 40

Tussen de Joden aan het Javaplein

berlageblokken — Gemeentewoningen bij het Javaplein, eind jaren dertig: ‘bijna uitsluitend bewoond door Joodsche gezinnen…’

Voor elke nieuwe huurder van een sociale huurwoning is apart toestemming van de minister nodig, dat was de afspraak in de jaren dertig (lees meer hierover in Asterdorp, hoofdstuk 9). Soms liep dat spaak. Dan liep de administratie achter op de werkelijkheid. Of ontstond er een discussie tussen Woningdienst en ministerie. Bij het gezin Ter Bruggen was dat allebei aan de hand. Lees verder Tussen de Joden aan het Javaplein

Henri L. van Dijk, overtuigd asociaal

Op het Zeeburgerdorp, het kleine zusje van Asterdorp in Amsterdam-Oost, woonde in 1939 meneer Van Dijk. Henri L. van Dijk om precies te zijn en het leven als beëdigd asociaal beviel deze 52-jarige vrijgezel wel. Volgens de Woningdienst was er bij nader inzien niets mis met hem en moest hij doorschuiven naar een normale woning. Drie aanbiedingen van andere gemeentewoningen sloeg hij af. De opzichteresse beschreef hem in het gezinsrapport als ‘zeer eigenzinnig, hij meent zijn wil overal te kunnen doordrijven. Maar hij behoort niet tot de asocialen.’ In de zomer van 1939 werd hij uit zijn huis gezet ‘wegens weigering om overgeplaatst te worden naar een normale gemeentewoning.’ Zijn nieuwe adres werd toch een gemeentewoning: 1^e Vogelstraat 7 hs. Daar is hij blijven wonen tot zijn dood in 1969.

Tante Jopie leest de kaarten

Op nummer 134 (het huisje vlakbij de poort dat Mozes Viskoper later nog zou betrekken) woonde van 1929 tot 1931 de gewezen slagersknecht J. Ros met zijn vrouw en acht kinderen. Uit het gezinsrapport van de Woningdienst blijkt dat het gezin al in 1921 in de gaten werd gehouden. ‘De vrouw is zeer vuil,’ noteerde de kinderpolitie. ‘De kinderen snoepen. Vrouw ligt halve dagen op bed. Door een ongeluk op het werk is de man zenuwziek geworden. Wanneer de man geld heeft, drinkt hij.’ Ook de Armenraad maakte in 1921 Lees verder Tante Jopie leest de kaarten

Bouquet en de radioregels

De Gemeentelijke Woningdienst was in de jaren dertig niet alleen hoeder van de ontoelaatbaren uit het Asterdorp, ook de gezinnen in gewone gemeentewoningen stonden onder toezicht. Zo was het luisteren naar de radio alleen toegestaan wanneer de bewoners een radiovergunning hadden. Daarbovenop hadden B en W huurders verboden ’s avonds na 10 uur nog radio te luisteren. En dat laatste verbod, daar trok de buurvrouw van meneer Bouquet zich niets van aan. Bouquet (ik kan er niets aan doen: zo heette ie echt) had eerder op het Asterdorp gewoond en nu hij toelaatbaar was verklaard had hij zich gehecht aan de regels en normen van de Woningdienst. Geen wonder Lees verder Bouquet en de radioregels

Het kippenhok van Pannekoek

ilpendammerstraat — Bejaardenwoningen aan de Ilpendammerstraat in 1928, links nummer 39 (foto Stadsarchief Amsterdam)

Op de ranglijst van arbeidersfatsoen stond Tuindorp Nieuwendam twee plaatsjes boven Asterdorp. Maar het bleven gemeentewoningen – we hebben het nog altijd over het rechterrijtje – en dus greep Keppler in bij ongewenste taferelen. Het kippenhok van het echtpaar Pannekoek, dat een modern bejaardenhuisje huurde aan de Ilpendammerstraat 39, was zo’n tafereel. Preciezer gezegd: Lees verder Het kippenhok van Pannekoek

Het vergeten gebaar

Op bevrijdingsdag ging in het Amsterdamse Filminstituut Eye de documentaire ‘Het vergeten getto’ van Saskia van den Heuvel in première. De documentaire verbeeldt sereen het verhaal van het getto via de vertellingen van overlevenden. De aanwezigheid van enkele overlevenden in de zaal (ik zag Barbara Meeter, ik sprak nog even met Loes Fransman, zag de zoon van Simon Waterman en daar was ook de broze Meijer Keizer, overgevlogen uit Israël) gaf de voorstelling Lees verder Het vergeten gebaar

Dames op leeftijd

tiele — Mathilde Wibaut – Berdenis van Berlekom

Na de oorlog trokken de zussen Josine (de weduwe van Arie Keppler) en Mathilde (de weduwe van Floor Wibaut) Berdenis van Berlekom nog altijd innig op. Dames op leeftijd waren het inmiddels. In 1951 bezochten ze een vergadering van een sociaal democratische vrouwenorganisatie. De weduwe Wibaut was toen 89 Lees verder Dames op leeftijd