In 1950 werd aan het begin van de Weesperstraat het monument van Joodse Erkentelijkheid onthuld. Op deze plek moet het het Nationale Holocaustmonument komen, zegt binnenkort de gemeenteraad van Amsterdam. En dan zou het Erkentelijkheidsmonument moeten verdwijnen. Alhoewel ik geen voorstander ben van het verwijderen van monumenten, is deze ruil om twee redenen een historisch noodzakelijke correctie.
Ten eerste omdat er geen reden was en is voor de Joden om Amsterdam erkentelijk te zijn voor wat dan ook in de periode 1940-1945. Integendeel, nergens in West-Europa, inclusief Duitsland, was het percentage vermoorde Joden zo hoog als in Nederland: 75%. En Amsterdam, als verzamelpunt van alle Nederlandse Joden, vervulde daarin een cruciale rol. Heldhaftig optreden van enkelen daargelaten, heeft de stad Amsterdam, zowel inwoners als instanties, de 85 duizend Joodse stadgenoten niet beschermd zoals het monument stelt. Hoe sneller dat misplaatste kloppen op de eigen borst wordt beëindigd, hoe beter.
Ten tweede omdat in 1946 het initiatief van Joodse overlevenden om op het Jonas Daniël Meijerplein een monument te plaatsen om alle Joodse slachtoffers te gedenken, door de gemeenteraad werd verworpen. En in 1947 nog een keer. Een vrijstaand beeld zou niet passen op dat plein, riep de gemeente en zette er in 1952 de Dokwerker neer. Een gotspe die met de vestiging van het Nationale Holocaustmonument aan de Weesperstraat, wordt uitgewist. Kan die Dokwerker eindelijk eens opgelucht adem halen.
Intussen kent Amsterdam een reeks aan deelmonumenten die refereren aan de oorlog: voor de dove Joden, voor de Joden in verzet, voor de slachtoffers van Auschwitz enzovoorts. Nergens een monument dat alle vervolgde en vermoorde Joden herdenkt. Hoog tijd.
(Gebruikte bron bij de passage over het Jonas Daniël Meijerplein: Openstaande rekeningen, pagina’s 12 en 13, door NIOD-onderzoekers H. Piersma en J. Kemperman, Boom 2015).